ارزیابی روابط روسیه اوکراین

پوروشنکو سیاست حداکثر خصومت با روسیه را به منظور جلب آرای ملیگرایان افراطی پیشه کرده بود، چند ماه مانده به اتمام دوره ریاست جمهوری خود قرارداد دوستی و همکاری با روسیه را باطل کرده، در اقدامی ماجراجویانه ناوچه‌های اوکراینی را برای عبور از تنگه کرچ بین دریاهای سیاه و آزوف و رسیدن به بنادر اوکراینی در دریای آزوف اعزام کرد که با اسارت ملوانان اوکراینی به پایان رسیده و دو کشور را فی‌الواقع در آستانه جنگ قرار داد. پیروزی زلنسکی باعث شد این امید به وجود آید که در اوکراین خط مشی جدیدی پیشه شده و امکان دارد بتوان با روسیه و پوتین بر اساس این خط مشی به توافق رسید. در روابط روسیه با اوکراین چند موضوع بنیادی موجود است که در همه آنها طی دوران ریاست جمهوری زلنسکی تحولاتی رخ داد. آیا این تحولات ماهیت عاطفی خواهد داشت؟ پاسخ به این سئوال در آینده روشن می‌شود. فعلاً که هیچ توافق بنیادی بین دو کشور حاصل نشده است. و از حالا می‌شود گفت که توافق در مورد کریمه – منطقه از دست رفته اوکراین – بین دو کشور کار آینده بسیار دور است، اگر بطور کلی چنین توافقی ممکن باشد. در بقیه جهات، عوامل مختلف می‌تواند به نیل به توافق کمک کند ولی اینها اموری نیست که باعث تغییر عاطفی روابط می‌شود.

مقاله اختصاصی از ارزیابی روابط روسیه اوکراین

بخش رسانه ای سفارت جمهوری اسلامی ایران مسکو

روابط شخصی رؤسای جمهور دو کشور از منظر ارزیابی روابط روسیه اوکراین

ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه هنوز از دوران مبارزه انتخاباتی در خصوص امکان نیل به توافق با ولادیمیر زلنسکی ابراز دودلی می‌کرد. دیدگاه رئیس‌جمهور روسیه پس از انتخاب شدن زلنسکی به سمت رئیس جمهور اوکراین هم تغییر چندان نکرد. از جمله پوتین به زلنسکی به مناسبت انتخاب شدن به این سمت تبریک نگفت. وی در همایش اقتصادی بین‌المللی سنت پطرزبورگ در خصوص علت تبریک نگفتن به زلنسکی اعلام نمود: “من این فرد را نمی‌شناسم. امیدوارم ما روزی آشنا شویم. بنظر می‌رسد او متخصص خوب حوزه‌ای بود که قبلاً در آن فعالیت می‌کرد، او هنرپیشه خوبی است” (این سخنان پوتین با خنده حضار مواجه شد، در روسیه زلنسکی اغلب دلقک نامیده می‌شود زیرا در یک برنامه کمدی مشهور ایفای نقش می‌کرد). پوتین افزود “ولی بازی نقش کسی، و بودن کسی، از هم تفاوت دارد”. وی گفت: “برای هنرپیشگی باید استعداد خاصی داشت، اما برای پرداختن به امور دولتی کیفیت‌های دیگری مورد نیاز می‌باشد”[۱]. به گفته رئیس‌جمهور روسیه، زلنسکی فعلاً که به نحوی قابلیت خود را نشان نداده، و فقط اظهارات ضد و نقیضی از وی شنیده می‌شود[۲].
هرچند پوتین فردی است که خیلی راحت به دنبال اظهارات تندش اقدامات مطلقاً مغایر با سخنانش پیشه می‌کند. کافی است در این رابطه به اظهارات تند وی علیه ترکیه پس از سرنگون کردن جنگنده روسی در سوریه اشاره کرد که چند ماه بعد با در آغوش گرفتن اردوغان به پایان رسید. اینجا هم، پوتین یک ماه بعد از این اظهارات برای اولین بار با زلنسکی مکالمه تلفنی داشت. در مورد ترکیه احیای روابط با بظاهر عذرخواهی اردوغان توجیه شد. اینجا هم کرملین اعلام نمود مکالمه تلفنی طبق درخواست طرف اوکراینی انجام شده است. سران دو کشور امور حل و فصل درگیری جنوب شرق اوکراین و “فعالیت در جهت بازگشت افراد بازداشت شده در دو طرف” را بررسی کردند. رؤسای جمهور در مورد ادامه فعالیت در سطح صاحبنظران قرار گذاشته و همچنین امکان تماس در چارچوب گروه نورماندی را بررسی کردند. منبع آشنا با جریان مذاکرات رؤسای جمهور روسیه و اوکراین در محافل دیپلماتیک به روزنامه ایزوستیا گفت امکان دارد مسکو و کی‌یف بزودی برای نمایش اراده نیک خود به مبادله افراد بازداشت شده بپردازند[۳].
پوتین همچنین قبل از مکالمه، بطور غیابتی به پیشنهاد زلنسکی برای مذاکره همراه با سران کشورهای اروپایی و آمریکا پاسخ مثبت داده بود. پوتین گفت روسیه هرگز از هیچ شکل پیشنهادی برای مذاکره سر باز نزده و از جمله با گسترش گروه نورماندی مخالفت نکرده است. وی ضمناً افزود اولاً ملاقات باید بطور مناسب تدارک دیده شود و ثانیاً انتخابات پارلمانی در اوکراین برگزار و دولت جدید کشور تشکیل شود. ثالثاً، به گفته پوتین، خودش نمی‌داند دیگر طرفین پیشنهادی زلنسکی به امر چه واکنشی نشان می‌دهند[۴].
مکالمه تلفنی دوم رؤسای جمهور اندکی کمتر از یک ماه پس از اولین مکالمه انجام شد.

ولادیمیر زلنسکی پس از این مکالمه اعلام نمود اولین مکالمه وی با پوتین طبق خواهش اقوام ملوانان اوکراینی به اسارت گرفته شده از طرف روسیه انجام شد و اساساً به آزادی ملوانان و اوضاع منطقه دونباس اختصاص داشت. به گفته وی، طی مکالمه تلفنی اول در مورد شکل و مهلت بازگشت ملوانان اوکراینی به خانه قرار گذاشته شد. اما در مکالمه تلفنی دوم به جزئیات پرداخته شد. زلنسکی اعلام نمود مسئله بازگشت ملوانان برای وی ماهیت انسانی دارد. وی همچنین اعلام نمود محتوای مذاکرات را نمی‌تواند علنی کند[۵].
پس از این مذاکرات تلفنی بود که مبادله اسرا بین دو کشور ترتیب داده شد. و به دنبال موفقیت در مبادله اسرا، رؤسای جمهور بار دیگر تلفنی با یکدیگر در ۷ سپتامبر مذاکره کردند. سران از مبادله اسرا ارزیابی مثبت به عمل آورده و گفتند این اقدام برای بهبود روابط اهمیت فراوان دارد. آنها همچنین امور مربوط به حل و فصل درگیری داخلی اوکراین را بررسی کردند. در این رابطه بطور اخص ضرورت رعایت آتش بس و جدایی پیگیر نیروها مورد تأکید قرار گرفت. همچنین در مورد ادامه فعالیت به منظور تدارک اجلاس سران گروه نورماندی قرار گذاشته شد[۶].
در ارزیابی روابط روسیه اوکراین ، به این ترتیب تاکنون رؤسای جمهور دو کشور شخصاً با یکدیگر ملاقات نکرده‌اند. جو روابط آنها را نمی‌شود خوب نامید. رئیس‌جمهور روسیه پس از این تماس‌های تلفنی به امکان برگزاری اجلاس گروه نورماندی (روسیه، اوکراین، فرانسه و آلمان) واکنش سرد نشان داده است. وی در ملاقات با همتای فرانسوی خود در اواخر اوت اعلام نمود: “من معتقد بودم و معتقدم که هر ملاقات باید نتیجه مشخص داشته باشد. بنظر من باید به امری نایل شد که قبلاً در مورد آن قرار گذاشته بودیم”. وی بین اموری که باید قبل از ملاقات حل شود از رعایت قانون مربوط به موقعیت ویژه منطقه دونباس و اعلام عفو عمومی یاد کرد. با توجه به تفاوت بنیادی مواضع طرفین، تاکنون توافق خاصی در خصوص برگزاری اجلاس که به معنی اولین ملاقات شخصی رؤسای جمهور روسیه و اوکراین خواهد بود حاصل نشده است. به همین دلیل این موفقیت یک مورد انفرادی بنظر می‌رسد.

در ادامه مقاله ” ارزیابی روابط روسیه اوکراین ” می رسیم به مساله مبادله اسرا

اسرای اوکراینی در روسیه یکی از بزرگترین مشکلات در روابط دو کشور بودند. سابقاً مبادله اساساً بین اوکراین و جمهوری‌های مردمی دونتسک و لوگانسک انجام می‌شد. چند مورد مبادله اسرا در دوران پوروشنکو رخ داد. در یکی دو مورد هم ویکتور مدودچوک تاجر بزرگ اوکراینی دارای روابط نزدیک با رئیس‌جمهور روسیه به مبادله اسرا بین طرفین کمک کرده بود. ولی به اسارت گرفتن خدمه ناوچه‌های اوکراینی در ۲۶ نوامبر سال ۲۰۱۸ باعث شد روسیه و اوکراین بطور مستقیم با یکدیگر وارد درگیری شوند. روسیه طی تمام دوران ریاست جمهوری پوروشنکو بر این اصرار داشت که ملوانان اوکراینی فقط پس از محاکمه شدن در روسیه می‌توانند مبادله شوند. توافق در خصوص رهایی ملوانان یکی از نقاط مثبت در روابط دو کشور است که در دوران رئیس‌جمهور جدید اوکراین رخ داد. این امر در وهله اول به پاس مساعی رئیس جمهور اوکراین میسر شد که شخصاً با رئیس‌جمهور روسیه تماس گرفته و با وی در مورد مبادله به توافق رسید. رئیس جمهور اوکراین اعلام کرده بود پس از ملاقات با اعضای خانواده‌های اسرای اوکراینی تصمیم گرفت با پوتین در این مورد صحبت کند، زیرا صحبت با پوتین تنها راه برای آزاد کردن اسرای اوکراینی بود. در نتیجه این مبادله، ۳۵ تن از طرف اوکراین با ۳۵ تن از طرف روسیه مبادله شدند. بخش محسوس اسرایی که اوکراین به روسیه تحویل داد اتباع اوکراین بودند که طی جنگ داخلی اوکراین به اسارت گرفته شده بودند. علاوه بر این اوکراین کریل ویشینسکی (Kirill Vishinsky) رئیس دفتر خبرگزاری ریا نووستی در کی‌یف (تبعه اسبق اوکراین و تبعه کنونی روسیه)، چند نظامی روسیه که طی جنگ منطقه دونباس به اسارت گرفته شده بودند (روسیه خدمت آنها در ارتش را تکذیب کرده بود)T و چند تبعه روسیه و اوکراین که به جاسوسی متهم شده بودند را به روسیه پس داد[۷]. روسیه در مقابل ملوانان به اسارت گرفته شده طی درگیری در تنگه کرچ و همچنین اولگ سنتسوف (Oleg Sentsov) کارگردان اوکراینی مقیم کریمه که در سال ۲۰۱۴ به اتهام ترتیب دادن گروه خرابکار به ۲۰ سال حبس با اعمال شاقه محکوم شده بود. مسئله حبس و محکومیت سنتسوف در روسیه و جهان بازتاب بزرگ داشت. بسیاری از سازمان‌های بشر دوست، وی را زندانی سیاسی تلقی می‌کردند.  سازمان‌ها و انجمن‌های فعال در بخش سینمایی، کارگردانان دارای شهرت جهانی از پوتین درخواست کردند به آزادی سنتسوف کمک کند[۸]. برغم این، رئیس‌جمهور روسیه به کرات در محافل مختلف مخالفت خود با رهایی سنتسوف را بیان کرده بود. رئیس‌جمهور روسیه همچنین با رهایی ملوانان اوکراینی مخالف بود. سخنگوی وی پس از اعلام حکم دادگاه بین‌المللی حقوق دریایی، اعلام نمود این دادگاه اختیار بررسی مورد مذکور را ندارد و آنها باید طبق قوانین روسیه محاکمه شوند[۹]. هرچند روشن بود که آنها طبق دستورات اقدام کرده و تخلف آنها نمی‌توانست جرم کیفری تلقی شود. پس از رهایی ۲۴ ملوان اوکراینی، سنتسوف، و ۱۰ تن دیگر در اوایل سپتامبر، این معضله از روابط روسیه و اوکراین رفع شد.

آینده روابط روسیه و اوکراین همچنان در هاله‌ای از ابهام

 روزنامه «نیزاویسیمایا گازیتا» امروز در تحلیلی نوشت: پارلمان اعلای اوکراین (رادا) از سازمان‌های بین المللی خواسته است تا اقداماتی را علیه روسیه در رابطه با اقدام مسکو در تسهیل اعطای تابعیت روسی به شهروندان اوکراینی اتخاذ کند. “ولادیمیر زلنسکی” رئیس جمهوری منتخب اوکراین هم به این اقدام مسکو واکنش منفی نشان داده، ولی در عین حال ابراز امیدواری کرد که کی‌یف و مسکو بتوانند مذاکراتی را برای بررسی شروط جدید برای همزیستی بین دو کشور آغاز کنند.

   روزنامه «نیزاویسیمایا گازیتا» امروز در تحلیلی نوشت: پارلمان اعلای اوکراین (رادا) از سازمان‌های بین المللی خواسته است تا اقداماتی را علیه روسیه در رابطه با اقدام مسکو در تسهیل اعطای تابعیت روسی به شهروندان اوکراینی اتخاذ کند. “ولادیمیر زلنسکی” رئیس جمهوری منتخب اوکراین هم به این اقدام مسکو واکنش منفی نشان داده، ولی در عین حال ابراز امیدواری کرد که کی‌یف و مسکو بتوانند مذاکراتی را برای بررسی شروط جدید برای همزیستی بین دو کشور آغاز کنند.
این پاراگراف در تاریخ: ۱۳۹۸٫۰۲٫۰۹
برگرفته شده از خبرگذاری تسنیم : https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/02/09/2000118

ارزیابی روابط روسیه اوکراین در حوزه گاز

روسیه طی سال‌های گذشته فعالانه برای قطع کامل ترانزیت گاز از اوکراین اقدام کرده است. روسیه چند پروژه بزرگ در بخش ساخت خطوط لوله به سوی اروپا اجرا کرده که همه با هم باعث شده ترانزیت گاز روسیه از اوکراین بطور محسوس کاهش داده شود. پروژه‌های “جریان شمالی”، جریان ترکی، “جریان شمالی ۲” از این قبیل هستند. ولی همه اینها به روسیه اجازه نداده از ترانزیت گاز از اوکراین رها شود. برعکس، اطلاعات موجود حاکی از این است که همراه با شدت یافتن درگیری دو کشور پس از سال ۲۰۱۴ و الحاق کریمه به روسیه، حجم ترانزیت گاز از اوکراین رو به رشد بوده است.
منحنی تغییر حجم ترانزیت گاز روسیه از اوکراین[۱۰]

پیشنهاد روسیه به اوکراین درباره قرارداد ارزیابی گاز وترانزیت

به نقل از خبرگزاری «تاس»، “الکساندر نوواک” وزیر انرژی روسیه در پایان نشست کمیسیون بین دولتی روسیه-ترکیه در آنتالیا در جمع خبرنگاران اعلام کرد که مقامات مسکو به کی‌یف پیشنهاد تمدید یک ساله قرارداد مربوط به ترانزیت گاز که مدت اعتبار آن در تاریخ ۳۱ دسامبر سال ۲۰۱۹ (پایان سال جاری میلادی) به پایان می‌رسد را داده‌اند.
نوواک در پاسخ به سئوال یکی از خبرنگاران درباره امکان تمدید قرارداد ترانزیت و ارزیابی گاز روسیه از خاک اوکراین، گفت: «ما منتظر هستیم تا رایزنی‌های سه‌جانبه با توجه به آغاز به کار دولت جدید اوکراین آغاز شوند. در مجموع ما خواستار این هستیم اوکراین گاز روسیه را مستقیما خریداری کند. ما به آنها پیشنهاد کرده‌ایم که قرارداد موجود در این زمینه برای یک سال دیگر با همان شرایط قبلی تمدید شود.»
به گفته وزیر انرژی روسیه، امکان تغییراتی در این قرارداد بستگی به نتیجه مذاکرات بین شرکت‌های دو کشور خواهد داشت.

این پاراگراف در تاریخ: ۱۳۹۸٫۰۵٫۰۵
برگرفته شده از: https://www.tasnimnews.com/fa/news/1398/05/05/2062864

بحران پیچیده روابط روسیه و اوکراین

شرایط روسیه و اوکراین به نحوی است که عملا هیچ یک از طرفین توان نادیده گرفتن دیگری را ندارد. اوکراین به لحاظ جغرافیایی و ژئوپولتیکی برای روسیه از اهمیت خاصی برخوردار است و در طرف مقابل روسیه نیز به لحاظ اقتصادی و تامین انرژی اهمیت بسیار زیادی برای اوکراینی ها دارد و به نوعی هر دو کشور پیشینه تاریخی و پیوستگی های متعددی از دوره اتحاد جماهیر شوروی داشتند و همین موضوع مزید بر علت شده است که برای یکدیگر مهم باشند. ولی در عین حال مسائلی در روابط روسیه و اوکراین وجود دارد که به نظر می رسد وارد فازی شده است که حل و فصل آن بسیار پیچیده است. به طور مثال موضوع شبه جزیره استراتژیک کریمه که در پی تحولات سال ۲۰۱۴از اوکراین جدا و ضمیمه خاک روسیه شد به نظر می رسد به عنوان مساله لاینحل در روابط روسیه و اوکراین باقی خواهد ماند که نه روس ها تمایل دارند از الحاق کریمه به خاک خود دست بکشند و نه اوکراینی ها می توانند با این موضوع کنار بیایند که کریمه را از خاک خود جدا کنند از سوی دیگر مساله مهمی که در این بین وجود دارد موضوع منطقه شرق و جنوب اوکراین که معروف به دمباس است و از شروع بحران اوکراین تا به امروز در یک وضعیت خودمختار به سر می برد، چرا که افراد طرفدار جدایی طلبی و روسیه هستند که کنترل اوضاع را در این منطقه در اختیار دارند و حاضر به هیچگونه مصالحه با دولت اوکراین نیستند،چرا که انتخابات ریاست جمهوری اخیر در شرق اوکراین برگزار نشد.

این پاراگراف در تاریخ:۱۳۹۸٫۰۷٫۱۵

برگرفته شده از:https://www.magiran.com/article/3963233

اختلافات گازی روسیه و اوکراین و کاهش واردات گاز

به گفته یوری بویکو وزیر انرژی اوکراین این کاهش مطابق با طرح اوکراین برای خریدهای سالانه گاز از روسیه است. بر اساس این طرح، شرکت دولتی نفت‌و‌گاز اوکراین قصد دارد واردات گاز از شرکت گازپروم روسیه را کاهش دهد و میزان آنرا تا پایان سال ۲۰۱۲ میلادی به ۲۷ میلیارد متر مکعب برساند.

در این راستا ویکتور یانوکویچ رئیس جمهوری اوکراین چندی قبل از کاهش واردات گاز از روسیه خبر داده بود. به گفته رئیس جمهوری اوکراین با وجودی که هزینه گاز مصرفی اوکراین یکی از چالش های مهم اوکراین است، ولی این کشور امیدوار است که با استفاده از راههای مختلف بر این مشکل فائق شود.

این پاراگراف برگرفته شده از: https://www.farsnews.com/news/13910528000803

روابط اقتصادی اوکراین و روسیه در سال ۲۰۱۸

در سال ۲۰۱۸ سیاست متفاوتی در زمینه روابط با روسیه در حوزه انرژی مشاهده شد.

در ادامه مبارزه علیه انحصار گاز روسیه و ایجاد یک ساختار برای تفکیک بخش برق، سیاست های اوکراین برای تنوع بخشیدن به عرضه محصولات نفت و فرآورده‌های نفتی با موفقیت همراه نبود…

در سال ۲۰۱۸ با تداوم اختلاف با روسیه و عدم امکان گفتگوی سازنده بین دو کشور؛

نمایندگان دولت در مقابله با اجرای پروژه‌های خط لوله گاز روسیه نقش فعالی را ایفا کرده؛

و اغلب در سفرهای رسمی و کاری به کشورهای عضو اتحادیه اروپا و بروکسل، کنفرانس های بین المللی و چند نشست سه جانبه وزرا در چارچوب اتحادیه اروپا-روسیه و اوکراین این موضوع را مطرح کردند.

در عین حال؛

یک تیم داخلی که قرار بود برای تأثیر گذاری بیشتر به ریاست معاون نخست وزیر شکل بگیرد، تشکیل نگردید.

این پاراگراف برگرفته شده ازمعاونت دیپلماسی وزارت امور خارجه : https://economic.mfa.ir/portal/newsview/31110

در این تصویر ستون‌های آبی رنگ و ارقام بالای آنها حجم کل ترانزیت گاز از اوکراین را منعکس می‌کند (رقم مربوط به سال ۲۰۱۸ تخمینی است). خط زرد رنگ سهم ترانزیت اوکراین در کل صادرات گاز روسیه را منعکس می‌کند. این منحنی نشان می‌دهد حجم ترانزیت در واقع در دوران قبل از انقلاب “میدان استقلال” اوکراین کاهش یافته و پس از آن حتی مدتی رو به رشد داشته است. رشد حجم مطلق ترانزیت، همراه با کاهش سهم درصدی آن در صادرات گاز روسیه، حاکی از رشد محسوس صادرات گاز روسیه به اروپا می‌باشد. و در شرایط حجم کنونی صادرات گاز روسیه به اروپا (که ضمناً پیشبینی می‌شود درآینده رشد خواهد کرد) رهایی روسیه از وابستگی به سیستم حمل گاز اوکراین محتمل تلقی نمی‌شود. این امر حتی درصورت اجرای پروژه‌های جریان ترکی و “جریان شمالی ۲” میسر نخواهد شد. این دو خط لوله همراه هم به روسیه اجازه می‌دهند سالانه ۸۴ میلیارد مترمکعب گاز به اروپا صادر کند، ولی اینجا دو “اما” هست. اولاً بسیاری از کشورهای اروپایی درخواست دارند بر روسیه برای حفظ ترانزیت گاز اوکراین فشار وارد شود. مذاکرات طرفین طی تمام سالجاری در جریان بوده و هنوز به پایان نرسیده است. در ضمن قرارداد گاز روسیه با اوکراین در ۳۱ دسامبر سالجاری منقضی می‌شود. مذاکره با شرکت اتحادیه اروپا انجام می‌شود که خودش هم سعی بر حمایت از منافع اوکراین دارد. اخیراً اتحادیه اروپا بر اساس شکایت لهستان دسترسی روسیه به ظرفیت خط لوله “اوپال” را محدود کرد. به احتمال قوی در مورد “جریان شمالی ۲” هم تصمیم مشابهی اتخاذ می‌شود. یعنی روسیه نخواهد توانست از تمام ظرفیت این خطوط لوله استفاده کند و بخشی از ۸۴ میلیارد مترمکعب مذکور در دسترس نخواهد بود. ثانیاً، حجم مذکور، حتی درصورت میسر بودن استفاده کامل روسیه از آن، نمی‌تواند حجم ترانزیت از اوکراین را جبران کند. مضاف بر این، ظرفیت آنها در سطح حداقل لازم بوده و روسیه نمی‌تواند درصورت ضرورت مقادیر بیشتر گاز به اروپا صادر کند. برای مثال، ۲ مارس ۲۰۱۸ گازپروم طی یک روز مقدار بی‌نظیر ۷۱۸ میلیون متر مکعب گاز به اروپا صادر کرد، امری که بدون دسترسی به ظرفیت ترانزیت اوکراین نمی‌توانست میسر گردد[۱۱].
در ارزیابی روابط روسیه اوکراین ، شاهدیم، آخرین دور مذاکرات سه‌جانبه روسیه، اوکراین و اتحادیه اروپا در مورد ترانزیت گاز روسیه از اوکراین ۲۰ سپتامبر در بروکسل بدون پیشرفت محسوس به پایان رسید. ولی، به گفته آلکساندر نوواک (Alexandr Novak) وزیر انرژی روسیه، برای اولین بار طی سال‌های طولانی، مذاکرات در جو سازنده برگزار شد. وزیر روس می‌گوید مسکو آماده است طبق قوانین جدید اروپا کار کرده و ظرفیت مشخصی برای حمل از طریق اوکراین اختصاص دهد. صاحبنظران به روزنامه ایزوستیا گفتند مذاکره با رهبری جدید اوکراین می‌تواند باثمرتر از مذاکره با رهبری قبلی باشد و به همین دلیل احتمال دارد طرفین تا آخر سالجاری، یعنی روزی که مهلت عمل موافقتنامه جاری به پایان می‌رسد، به توافق برسند. آنها همزمان به این اشاره می‌کنند گازپروم قصد دارد برای مدت یک تا سه سال به ترانزیت گاز از اوکراین ادامه دهد، ولی اوکراینی‌ها می‌خواهند قرارداد ۱۰ ساله امضا شود. ضمناً اقدام اتحادیه اروپا در جهت محدود کردن دسترسی گازپروم به خط لوله “اوپال” باعث می‌شود موقعیت اوکراین در مذاکرات تقویت گردد[۱۲].
همزمان اوکراین از آخر سال ۲۰۱۵ خرید گاز از روسیه را بطور کامل قطع کرده است. در اوکراین مسئله به عنوان اقدام در جهت رهایی از وابستگی به روسیه در بخش گاز معرفی شد. ولی در واقع اوکراین همان گاز روسیه را خریداری می‌کند. اوکراین اعلام می‌کند این گاز از کشورهای اروپایی دریافت می‌شود، ولی صاحبنظران و مقامات روس به این اشاره می‌کنند که سیستم حمل گاز اوکراین قابلیت انتقال گاز در جهت معکوس را ندارد. رئیس‌جمهور روسیه ادعای مربوط به انتقال گاز در جهت معکوس را مهمل بافی نامید[۱۳]. یعنی در واقع گاز روسیه که بر فرض به لهستان فروخته شده، در اوکراین مصرف شده و سپس کی‌یف مبلغ مربوطه را به ورشو پرداخت می‌کند. در نتیجه این سیاست قیمت گاز برای اوکراین گرانتر می‌شود. رئیس‌جمهور روسیه تأکید می‌کند اگر ترانزیت گاز روسیه از اوکراین قطع شود این کشور بدون گاز خواهد ماند. به گفته وی، در نتیجه این “شعبده بازی‌ها”، اوکراین گاز را با قیمت دو برابر بالاتر خریداری می‌کند.
واقعیت این است که اوکراین فعلاً برغم همه مساعی راهی برای رهایی از گاز روسیه پیدا نکرده است. ترانزیت گاز روسیه برای اوکراین از نقطه نظر اقتصادی بلاتردید باصرفه می‌باشد. در غیر این صورت، اوکراین برای وادار کردن روسیه به ادامه ترانزیت، دست به دامن اتحادیه اروپا نمی‌شد. در بخش مصرف گاز، برغم ادعاهای اوکراین برای نیل به خودکفایی در بخش گاز در آینده نزدیک، و برغم کاهش شدید مصرف گاز در کشور در نتیجه آغاز درگیری با روسیه و بحران اقتصادی فرا رسیده به دنبال آن، توانایی اوکراین برای استخراج گاز در میزان برابر با مصرف داخلی تردید برانگیز بنظر می‌رسد. تولید سالانه گاز در اوکراین، بنا بر منابع اوکراینی در سال ۲۰۱۸ به ۲۰,۹ میلیارد مترمکعب رسید[۱۴] و طی ۵ ماه اول سالجاری ۳,۳% رشد داشت. در عین حال، طبق آمار اوکراینی، مصرف گاز کشور در سال ۲۰۱۸ اندکی بیش از ۳۲ میلیارد مترمکعب بوده است[۱۵]. به این ترتیب، با توجه به رشد اندک مذکور، میتوان دید که امکان اوکراین برای رهایی از خرید گاز از روسیه به این زودی تحقق نخواهد یافت.

روابط سیاسی در ارزیابی روابط روسیه اوکراین

روابط روسیه و اوکراین در بخش گاز برغم همه مشکلات و حتی تحریم‌های متقابل ادامه دارد زیرا مسکو و کی‌یف به یکدیگر وابستگی دارند. اما روابط در بخش سیاسی، اگر مبادله اسرا به کنار گذاشته شود، تقریباً بطور کامل منجمد شده است. دو کشور روابط با یکدیگر را بطور غیابتی با دیگران بررسی کرده یا سعی دارند به نحوی برای طرف مقابل مشکل تراشی کنند. از جمله رئیس‌جمهور روسیه اندکی قبل از سر کار آمدن ولادیمیر زلنسکی دستور واگذاری تابعیت روسیه با شرایط ساده به ساکنان مناطق جنوب شرق اوکراین را صادر کرد[۱۶]. مسئله به این دلیل باعث نگرانی غرب و اوکراین شد که پوتین قبل از عملیات کمک به جدایی کامل آبخازستان و استیای جنوبی از گرجستان هم به شکل مشابه تقریباً به همه افراد مقیم این دو منطقه تابعیت روسیه را داده بود. در اوت ۲۰۱۹ رئیس جمهور اوکراین تصمیم مشابهی در مورد واگذاری تابعیت به آن اتباع روسیه را صادر کرد که در کشور خود با تعقیب سیاسی مواجه می‌شوند.
رئیس دومای دولتی اعلام نمود زلنسکی این اقدام را به دستور آمریکا و اروپا انجام می‌دهد که می‌خواهند از هزینه‌های نگاه داشتن پناهندگان سیاسی از روسیه فارغ شوند[۱۷]. بنظر والودین این قدم زلنسکی بر اساس دستور وزارت امور خارجه آمریکا برداشته شده است.
زلنسکی بنوبه خود در ماه اوت اعلام نمود روسیه برای بازگشت به “گروه هشت‌گانه” (امری که طی اجلاس سران گروه هفت از طرف رؤسای جمهور فرانسه و ایالات متحده به میان آمد) باید کریمه را به اوکراین پس داده و عملیات رزمی منطقه دونباس را متوقف کند[۱۸].
این نوع اقدامات و اظهارات نشان می‌دهد جو روابط دو کشور همچنان فوق العاده سرد باقی مانده است. روشن است که پوتین تنها شخصیت تصمیم گیرنده در مورد جو روابط با اوکراین در روسیه می‌باشد. اما برای پوتین روابط با اوکراین فقط از دیدگاه روابط با غرب می‌تواند شایان اهمیت باشد. خواسته اصلی رئیس‌جمهور روسیه جلوگیری از پیوستن اوکراین به ناتو می‌باشد. با توجه به ضعف غرب و دو دستگی‌های بروز کرده در نتیجه رفتار خودخواهانه دونالد ترامپ بین آمریکا و دیگر کشورهای غربی، این مسئله امروز برای مسکو اهمیت کمتری دارد و لذا توجه آن به احیای روابط با اوکراین هم کاهش پیدا می‌کند. مسکو با تصرف کریمه توانست در واقع دریای آزوف را به دریاچه داخلی روسیه و اوکراین تبدیل کند که اوکراین نمی‌تواند بدون مجوز روسیه بین آن و دریای سیاه رفت و آمد کند. اوکراین در واقع نیروی دریایی نداشته، نیروهای زمینی آن در عملیات منطقه دونباس نشان دادند کارآمد نیستند و نمی‌توانند بر جدایی‌طلبان شرق اوکراین پیروز شوند. از نقطه نظر اقتصادی روسیه سعی داشته هر نوع وابستگی به صنایع اوکراین را از میان بردارد و به این ترتیب وابستگی آن به اوکراین در حد امکان کاهش یافته و به حوزه گاز محدود می‌شود. این امور باعث می‌شود کی‌یف نتواند از نقطه نظر سیاسی برای روسیه مشکل واقعی به وجود آورد. درون اتحادیه اروپا در مورد روابط با روسیه وحدت نظر موجود نیست. فرانسه و آلمان به حفظ روابط با مسکو علاقه‌مند هستند زیرا مسکو به آنها مواد اولیه فروخته و در مقابل تولیدات صنعتی آنها را خریداری می‌کند. اما کشورهای اروپای شرقی از اول دوران پوتین راه دشمنی با روسیه را پیشه کرده‌اند. این اوضاع باعث می‌شود حمایت سیاسی اروپا از اوکراین ماهیت مبهم و متزلزل داشته باشد. ایالات متحده هم که در دوران اوباما از حامیان پروپاقرص کی‌یف بود در دوران ترامپ به اوکراین توجه چندان نمی‌کند. حتی ترامپ سعی بر کاهش حتی الامکان کمک نظامی به اوکراین را داشت و فقط مخالفت کنگره از این اقدام جلوگیری کرده است[۱۹]. همه اینها همراه هم مشوق‌های روسیه برای بهبود روابط سیاسی با اوکراین را از بین می‌برد. اما برای اوکراین مسئله کریمه مانع غیر قابل عبور سر راه بهبود روابط با روسیه می‌باشد.

سخن آخر در ارزیابی روابط روسیه اوکراین

در ارزیابی روابط روسیه اوکراین ، طی ماه‌های گذشته حداقل در یک جهت دستآورد مثبت این روابط طرفین را قابل درک می کند. این دستآورد مبادله اسرا بین دو کشور بود که باعث شد افرادی که سال‌های طولانی در حبس به سر می‌بردند از زندان رها شوند. این امر به پاس مکالمه تلفنی رؤسای جمهور دو کشور میسر شد. مذاکرات طرفین در بخش گاز هم، به گفته طرف روس، در جو بهتر از دوران رئیس‌جمهور قبلی اوکراین برگزار شده است. روابط سیاسی دو کشور در عین حال، در جوی سرد قرار دارد. رئیس‌جمهور روسیه شرکت خود در اجلاس گروه نورماندی و نیل به توافقات جدید با اوکراین را با شرایط سخت مشروط کرده است. این واقعیت نشان می‌دهد حدس‌هایی که سابقاً در مورد تمایل رئیس‌جمهور روسیه به بهبود روابط با اوکراین به منظور بهبود روابط با غرب و رهایی از تحریم‌ها بیان می‌شد تحقق نیافته است. از قرار رئیس‌جمهور روسیه امروز دیگر به روابط با غرب توجه چندان ندارد و این امر باعث می‌شود جایگاه اوکراین بین اولویت‌های وی کاهش یابد. علت کاهش توجه پوتین به امر از قرار این است که در اردوی غربی دودستگی بروز کرده، وحدت کشورهای غربی به هم خورده و جایگاه آنها در اقتصاد جهانی کاهش می‌یابد. خود اوکراین هم در نتیجه ضعف اقتصادی و نظامی برای روسیه و اروپا اهمیت چندان ندارد. به همین دلیل اروپا از بکار گرفتن تحریم‌های جدید علیه روسیه طفره رفته و فقط سعی دارد مسکو را به ادامه ترانزیت گاز از اوکراین وادار سازد. امری که روسیه خواه ناخواه باید ادامه دهد و نمی‌شود آن را کسب امتیاز اوکراین یا غرب از مسکو تلقی کرد. درگیری دو کشور، درصورت پیگیر بودن رئیس‌جمهور زلنسکی در برقراری آتش بس پایدار در شرق اوکراین، وارد مرحله انجماد می‌شود، و خروج آن از انجماد بلاتردید در دوران پوتین ممکن نخواهد بود. کریمه که تقریباً همه در جهان با الحاق آن به روسیه آشتی کرده‌اند، مانع شماره یک در روابط دو کشور خواهد بود. همزمان سرمای روابط روسیه با اوکراین مانع دیگری برای بهبود بنیادی روابط آن با اروپا و آمریکا خواهد بود. در دوران از بین رفتن آخرین قراردادهای روسیه با ایالات متحده در بخش تسلیحات هسته‌ای و موشکی، این سرما به هیچ وجه به کاهش تهدیدها و نگرانی‌های طرفین کمک نخواهد کرد.

منابع مقاله ارزیابی روابط روسیه اوکراین

[۱]  پوتین زلنسکی را هنرپیشه خوب نامید
خبرگزاری ریا نووستی، ۰۷/۰۶/۲۰۱۹
https://ria.ru/20190607/1555386330.html[2] پوتین حین صحبت از آینده روسیه میمون را به یاد آورد
روزنامه ماسکوفسکی کامسامولتس، ۰۸/۰۶/۲۰۱۹
 https://www.mk.ru/politics/2019/06/07/rassuzhdaya-o-sudbakh-rossii-putin-vspomnil-obezyanu.html
[3] اولین زنگ: مسکو و کی‌یف برای نمایش اراده خیر آماده می‌شوند
روزنامه ایزوستیا، ۱۲/۰۷/ ۲۰۱۹
https://iz.ru/898453/aleksei-zabrodin-tatiana-baikova-elnar-bainazarov/pervyi-zvonok-moskva-i-kiev-gotoviatsia-k-zhestam-dobroi-voli[4] پوتین به پیشنهاد زلنسکی برای مذاکره در مینسک پاسخ داد
کریل بولانوف (Kirill Bulanov)
روزنامه ودمستی، ۱۲/۰۷/ ۲۰۱۹
https://www.vedomosti.ru/politics/articles/2019/07/11/806383-putin-zelenskogo[5]  زلنسکی از تلاش وزارت امور خارجه برای جلوگیری از اولین مکالمه تلفنی با پوتین حرف زد
سایت مجتمع رسانه‌ای “ار ب کا”، ۳۱ اوت ۲۰۱۹
https://www.rbc.ru/rbcfreenews/5d89a98b9a7947308afc8289[6]  پوتین و زلنسکی تلفنی صحبت کردند
خبرگزاری ریا نووستی، ۰۷/۰۹/۲۰۱۹
https://ria.ru/20190907/1558436497.html[7]  اوکراین چه کسانی را برای پس گرفتن اسرای خود به روسیه داد
پرتال خبری اوکراینی “tsn.ua”
https://tsn.ua/ru/ukrayina/obmen-plennymi-sostoyalsya-kogo-ukraina-otdala-rossii-radi-vozvrascheniya-svoih-politzaklyuchennyh-eksklyuziv-tsn-1407045.html[8]Almodovar, Leigh petition Putin on jailed Ukrainian Oleg Sentsov
La TIMES, June 10, 2014
 https://www.latimes.com/entertainment/movies/moviesnow/la-et-mn-almodovar-leigh-putin-ukrainian-oleg-sentsov-20140610-story.html[9]  کرملین اعلام کرد مسئله ملوانان اوکراینی خارج از حیطه صلاحیت دادگاه سازمان ملل است
خبرگزاری ریا نووستی، ۲۵/۰۶/۲۰۱۹
https://ria.ru/20190625/1555890152.html[10]  آیا گازپروم می^تواند از وابستگی به ترانزیت اوکراین رها شود؟
پرتال اوکراینی “بیزنس تسنزور”، ۱۴/۰۱/۲۰۱۹ 
https://biz.censor.net.ua/resonance/3106056/smojet_li_gazprom_otkazatsya_ot_ukrainskogo_tranzita_gaza[11]  “چشم‌اندازهای ترانزیت اوکراین”
مجله “اکسپرت”، ۲۳/۰۱/۲۰۱۹
https://expert.ru/2019/01/23/perspektivyi-ukrainskogo-tranzita/[12] ما از گاز هستیم: مذاکره در مورد ترانزیت اوکراین به مرحله فعال رسید
روزنامه ایزوستیا ، ۲۰/۰۹/ ۲۰۱۹
https://iz.ru/923348/ekaterina-postnikova/my-iz-gaza-peregovory-po-ukrainskomu-tranzitu-pereshli-v-aktivnuiu-fazu
[13]  پوتین سخنان مربوط به انتقال معکوس گاز به اوکراین را مهمل بافی و فریب نامید
خبرگزاری ریا نووستی، ۲۷/۰۴/۲۰۱۹
https://ria.ru/20190427/1553108258.html[14]  استخراج گاز,۳۴% رشد داشت
پرتال “zn.ua“، ۴/۰۶/۲۰۱۹
https://zn.ua/ECONOMICS/dobycha-gaza-v-ukraine-vyrosla-na-3-34-319680_.html[15]  مصرشد کراس
پرتال “segodnya.ua”، ۲۹/۰۱/۲۰۱۹
https://www.segodnya.ua/economics/enews/ukraina-uvelichila-potreblenie-gaza-za-god-poyavilis-podrobnosti-1213098.html[16]  فرمان واگذاری ساده تابعیت به ساکنان دنب
خبرگزاری «ایتار تاس»، ۲۵/۰۴/۲۰۱۹
https://tass.ru/politika/6375117[17]  والودین فرمان زلنسکی در مورد تابعیت را با آمریکا و انگلستان ارتباط داد
سایت “ار ب کا”، ۱۳/۰۸/ ۲۰۱۹
https://www.rbc.ru/rbcfreenews/5d53121e9a79475c887fe7e5
[18]  زلنسکی شرایط بازگشت روسیه به G8 را بیان کرد
سایت “دویچه وله”، ۲۳/۰۸/۲۰۱۹
https://www.dw.com/ru/%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9-%D0%B2%D1%8B%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D1%83%D0%BB-%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%8F-%D0%B2%D0%BE%D0%B7%D0%B2%D1%80%D0%B0%D1%89%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F-%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B8-%D0%B2-g8/a-50120380[19]  ترامپ زیر فشار کنگره کمک نظامی به اوکراین را احیا کرد
سایت مجتمع رسانه‌ای “ار ب کا”، ۱۲/۰۹/۲۰۱۹
https://www.rbc.ru/politics/12/09/2019/5d7aa4c19a79475e3cdf1e24

• 

• 

•